ΑΟΡΙΣΤΟΣ
β
Μερικοί πρακτικοί κανόνες τονισμού απλών και
σύνθετων ρημάτων
(Α) Το απαρέμφατο και η μετοχή τονίζονται στην ίδια συλλαβή είτε απλοί είναι οι τύποι είτε
σύνθετοι. (αυτό ισχύει για όλους τους
χρόνους και τρόπους κλίσης)
λαβεĩν: προ-λαβεĩν
παρα-λαβεĩν λαβών: προσ-λαβών μετα-λαβών
γενέσθαι: παρα-γενέσθαι βαλόμενος: προ-βαλόμενος
(Β) Ο τόνος
κατά τη σύνθεση δεν υπερβαίνει την αύξηση του αορίστου β (και κάθε αύξησηκαθώς και τον
αναδιπλασιασμό στους συντελικούς χρόνους)
Έτσι έχουμε ἔτυχον: ἐπ-έτυχον ἦλθον: ἐπ-ῆλθον
(Γ) Γενικά, ο τόνος κατά τη σύνθεση ανεβαίνει ως
την τελευταία συλλαβή του α συνθετικού, χωρίς να παραβιάζονται οι βασικοί
κανόνες τονισμού(αυτό ισχύει για όλες τις λέξεις ττης αε και της νε γλώσσας).Στην
πράξη στην αε αυτό έχει ως αποτέλεσμα
ο τόνος να ανεβαίνει σε ελάχιστες
περιπτώσεις, όταν το επιτρέπει η βραχεία λήγουσα.
φεύγεις: κατα-φεύγεις λέγε: πρό-λεγε
(Δ)
Ειδικότερα, για τον τόνο της προστακτικής
(β ενικό πρόσωπο)ισχύουν τα
εξής
(1) στην Ενεργητική Φωνή
Σε 5
(6)ρήματα ο τόνος μπαίνει στη λήγουσα΄και είναι οξεία ( βραχύ το ε)
(ἔρχομαι) ἦλθον : ἐλθέ (λέγω) εἶπον: εἰπέ (ὁρῶ) εἶδον:
ἰδέ
(εὑρίσκω)
ηὗρον: εὑρέ (λαμβάνω) ἔλαβον:
λαβέ (ἔχω) ἔσχον:
σχέ(ς)
Στους δισύλλαβους τύπους προστακτικής ο
τόνος μπαίνει στην παραλήγουσα και είναι πάντα οξεία (δλδ και τα
α,ι, υ είναι βραχέα ή αλλιώς χρησιμοποιείται η μηδενισμένη βαθμίδα του θέματος).
(πίπτω)
ἔπεσον: πέσε (βάλλω)ἔβαλον: βάλε
(λείπω)ἔλιπον:λίπε (τυγχάνω)ἔτυχον: τύχε
Στους
τρισύλλαβους τύπους προστακτικής ο τόνος μπαίνει στην προπαραλήγουσα και είναι
πάντα,φυσικά, οξεία
(φέρω)
ἤνεγκον: ἔνεγκε (ἄγω) ἤγαγον: ἂγαγε
Κατά τη
σύνθεση με πρόθεση ο τόνος ανεβαίνει ως την τελευταία συλλαβή του α συνθετικού
(όπως παραπάνω στην περίπτωση (Γ)). Όταν το τελευταίο φωνήεν της δισύλλαβης πρόθεσης
εκθλίβεται, τότε ως τελευταία συλλαβή του α συνθετικού-πρόθεσης νοείται η
συλλαβή που έχει απομείνει.
βάλε: πρό-βαλε, κατά-βαλε τύχε:
ἔν-τυχε, ἐπί-τυχε ἂγαγε: προσ-άγαγε
ἐλθέ:κάτ-ελθε εἰπέ: πρό-ειπε, ἀντί-ειπε, ἰδέ: κάτ-ιδε εὑρέ : ἔφ-ευρε
λαβέ: πρό-λαβε,κατά-λαβε σχέ(ς): πρόσ-σχε(ς), παρά-σχε(ς)
(2) στη Μέση Φωνή
Ο τόνος μπαίνει στη λήγουσα΄και είναι περισπωμένη. Κατά τη
σύνθεση με πρόθεση ο τόνος ανεβαίνει ως την τελευταία συλλαβή του α συνθετικού μόνο όταν ο τύπος είναι μονοσύλλαβος και η πρόθεση δισύλλαβη (ολόκληρη κατά τη σύνθεση)
(γίγνομαι: ἐγενόμην) γενοῦ: προσ- γενοῦ (1-2) παρα-γενοῦ (2-2)
(ἔχομαι: ἐσχόμην) σχοῦ: προσ-σχοῦ (1-1) κατά-σχου
(2-1)
(ἕπομαι: ἑσπόμην) σποῦ: ἐπί-σπου(2-1)
(δίδομαι: ἐδόμην) δοῦ: προ-δοῦ, παρά-δου
(ἵεμαι: εἵμην) οὗ, ἀφ-οῦ
(τίθεμαι:ἐθέμην) θοῦ, προ-θοῦ, παρά-θου
Οι
υπόλοιποι τύποι της προστακτικής κατά
τη σύνθεση με πρόθεση «υπακούουν» στον ανωτέρω κανόνα (Γ)
προ-λαβέτω, παρα-σχέτω
προ-λάβετε, παρά-σχετε
προ-λαβόντων, παρα-σχόντων
προ-αισθέσθω, κατα-σχέσθω προ-αίσθεσθε, κατά-σχεσθε….
Όπως βλέπετε ο αόριστος β΄είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρων χρόνος.
Σας εύχομαι
ΚΑΛΗ ΜΕΛΕΤΗ :)